Bintepeler Lidya Tümülüsleri Unesco Dünya Doğal ve Kültürel Mirası Geçici Listesinde
Manisa’nin Salihli İlçesi, Sart Beldesi sınırları içinde yer alan Sardes Antik Kenti, Tmolos Dağları’nın (Bugünkü Bozdağ) eteklerinde, Ege sahilinden Anadolu’nun içlerine uzanan yolların üzerinde stratejik bir konumda olmakla birlikte Hermos (Gediz) Nehri’nin iyi sulanan ovasına ve Gyges (Marmara) Gölü’ne bakan bereketli ve güvenli bir alanda yer alır. Demir Çağı, Lydia Krallığı’nın başkentidir. Kentin akropolisi, ovadan 300 metre yukarıda yükselen bir kale gibidir. Akropolis’in eteğinde yer alan Paktolos Nehri kente yalnızca su değil, altın da taşımıştır. Bugün bilinen madeni para yani sikkenin doğum yeri olan Sardes, antik dünyanın önde gelen şehirleri arasındadır. Antik Yunan ve Roma efsanelerinde Paktolos’taki altının varlığı, dokunduğu her şeyi altına çeviren Frig kralı Midas’ın burada yıkanmasının sonucudur. MÖ 1. yüzyıla gelindiğinde Paktolos’taki altın varlığının tükendiği söylense de Sardes “altın” sıfatıyla anılmaya devam etmiştir. Bölgede yürütülen kazı çalışmaları Sart ve yöresinin 5000 yılı aşkın bir süredir çeşitli yerleşimlere sahne olduğunu, Roma ve Bizans dönemlerinde de önemli bir yerleşim merkezi olduğunu göstermektedir.
Marmara Gölü’nün güney kenarında yer alan ve Lidya tümülüs mezarlık alanı olan Bin Tepeler, dünyanın en büyük tümülüs alanıdır. Kraliyet mezarlığı olarak Sardes’e bağlı olan Bin Tepeler, Hermos (Gediz) Ovası ile Gyges (Marmara) Gölü’nün arasındaki bir sırtta yer alır. Buradaki Tümülüs mezarlar Sardes yolundan bile görülebilmektedir ve en azından yüz tümülüsün varlığı söz konusudur. Bunlardan üç tanesi ise belirgin bir şekilde diğerlerinden büyüktür. Sırtın doğu ucundaki en büyük Tümülüs dev boyutu yüzünden Herodotos’u çok etkileyen Kral Alyattes’in mezarı ile bağdaştırılmıştır. Herodotos’tan yaklaşık yüz yıl öne yazan satirik ozan Hipponaks’tan günümüze ulaşan bir parçada, ozan Lydia’daki bir dostuna Ionia’da buluşmayı önerirken yolu şöyle tarif etmektedir: “Smyrna’ya kadar tüm yolu kat et Tearos. Karnını batan güneşe çevirerek Lydia’da Alyattes’in mezarını ve Gyges Anıtı’nı ve büyük kenti ve steli, Büyük Kral Tos Anıtı’nı geç.”
Bu metne dayanarak üç büyük Tümülüs doğudan batıya sırayla Alyattes, Gyges ve Tos mezarı sayılmıştır. Ancak birincisi dışında iki isim yalnızca iki tümülüsü bir şekilde tanımlamak için bir araç oluşturmaktadır. Başka bir görüş “stel ve Tos Anıtı” sözlerinin Karabel Geçidi’ndeki Hitit kabartmasını ifade ettiği yönündedir; ancak George E. Bean’e göre bu pek olası değildir.
Unesco Türkiye Milli Komisyonu’nun verdiği bilgiye göre, Kamboçya’nın Phnom Penh şehrinde yapılan 37. Dünya Miras Komitesi toplantısında, Dünya Miras Komitesi’ne aday gösterilen kültür miraslarımızdan “Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi (Ankara-Konya-Aksaray)”, “Laodikeia Antik Kenti (Denizli)” ve “Ceneviz Ticaret Yolu’nda Akdeniz’den Karadeniz’e Kadar Kale ve Surlu Yerleşimleri” ile birlikte Sardes Antik Kenti ve Bintepeler Lidya Tümülüsleri’nin de listeye kabulü 21 Haziran 2013 Cuma günü gerçekleşen sabah oturumunda onaylanmıştır.