Kamuoyunda 6. Yargı Paketi olarak bilinen ‘Hakimler ve Savcılar Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’ geçtiğimiz günlerde TBMM Adalet Komisyonunda kabul edildi. 24 Maddeden oluşan teklif Hakim ve Savcı yardımcılığından bazı suçlara ilişkin cezalarda artırım gibi yargı ile ilgili birçok farklı düzenleme getiriyor.
Türk Ceza Kanunu'nun "fiyatları etkileme" başlıklı maddesinde değişikliğe gidilerek fiyatları etkileme suçu ile etkin mücadele edilebilmesi amacıyla suçun cezası artırılıyor. Buna göre, işçi ücretlerinin veya besin veya malların değerlerinin artıp eksilmesi sonucunu doğurabilecek bir şekilde ve bu maksatla yalan haber, havadis yayan veya sair hileli yollara başvuran kimseye üç aydan iki yıla kadar verilmesi öngörülen hapis süresi, "bir yıldan üç yıla" şeklinde değiştiriliyor ve Fiil sonucu besin veya malların değerleri veya işçi ücretleri artıp eksildiği takdirde cezanın üçte biri oranında artırılmasına yönelik düzenleme ise "yarısı"na çıkarılıyor. Mal veya hizmet satımından kaçınma suçu ile etkin mücadele edilebilmesi ve stokçuluk faaliyetlerinin önlenebilmesi amacıyla bu suçun cezası da artırılıyor.
Belli bir mal veya hizmeti satmaktan kaçınarak kamu için acil bir ihtiyacın ortaya çıkmasına neden olan kişi için "altı aydan iki yıla" kadar öngörülen hapis cezası, "bir yıldan üç yıla" olarak artırılıyor. Yargıtay Kanunu'nda yapılan değişiklikle, Yargıtay Birinci Başkanlık Kurulu, 8 asıl, 4 yedek olmak üzere 12 üyeden oluşması öngörülüyor. Yargıtay Birinci Başkanlık Kuruluna seçilenlerin bir seçim dönemi geçmeden yeniden seçilemeyeceklerine yönelik hüküm yürürlükten kaldırılıyor. Sabit üyelerle görev yapan Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun, şu anki ve muhtemel iş yükü dikkate alınarak yargılamada gecikmelere sebebiyet verilmemesi amacıyla mevcut yapısıyla çalışması için belirlenen süre, 31 Aralık 2022'den 31 Aralık 2026'ya kadar uzatılıyor. Danıştay daire sayısının 10'a düşürülmesi için öngörülen süre, 4 yıl daha uzatılıyor.
İkinci olarak teklifin hazırlanma sürecinde katılımcı mekanizmaların sağlanamamış olması Türkiye’de etkin kanun yapım süreci yönünden yaşanan geriye gidişin de devam ettiğine işaret etmektedir. Konunun paydaşı sivil toplum kuruluşları ve meslek örgütleri sürece etkin katkı sağlayabilecekleri süreler tanınarak dahil edilmemiştir. 6. Yargı Paketinin maddelerine bakıldığında ise yargının etkin işleyişine katkı sağlayacak düzenlemeler olmasına rağmen çoğu madde yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı, yargıda liyakat ve ifade özgürlüğü açısından sorunludur.
Yapılan düzenleme, cezai artırım yapılan bu suçların meslek örgütleri, işçi sendikaları ve diğer araştırma kuruluşlarının paylaşımlarına, bu paylaşımları haberleştiren yayın kuruluşlarına ve muhalefet partilerine yönelik uygulanması riskini ortaya çıkarıyor. İki yıl ve altındaki suçlarda tutuklama cezasının bulunmaması nedeniyle yapılan düzenlemeyle bu tip haber ve paylaşımlara yönelik tutuklamanın önü açılmış oluyor.
Yargıtay ile ilgili düzenlemeler de bu kurumun bağımsızlığı ve tarafsızlığı açısından sorun yaratma potansiyeline sahip düzenlemeler içeriyor. Yargıtay Birinci Başkanlık Kuruluna seçilenlerin bir seçim dönemi geçmeden yeniden seçilemeyeceklerine yönelik hüküm yürürlükten kaldırılıyor. Kritik konumdaki, bağımsız ve tarafsız karar alması gereken kurum ve kuruluşlarda yeniden seçilmeme kurumların bağımsızlığı ve tarafsızlığını korumak anlamında önemli bir etken.
Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun, şu anki ve muhtemel iş yükü dikkate alınarak yargılamada gecikmelere sebebiyet verilmemesi amacıyla mevcut yapısıyla çalışması için belirlenen süre, 31 Aralık 2022'den 31 Aralık 2026'ya kadar uzatılıyor. Bununla beraber Danıştay daire sayısının 10'a düşürülmesi için öngörülen süre, 4 yıl daha uzatılıyor. İdareyi denetlemekle görevli Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun yürütme tarafından mevcut yapısının korunmasına yönelik yapılan düzenleme de yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı bağlamında çekincelere neden olmaktadır. İstanbul Sözleşmesinden geri çekilme kararının hukukiliğine ilişkin dava gibi toplumun yakından takip ettiği devam eden davalarda kritik kararlara imza atması beklenen Kurulun mevcut yapısının korunma gerekçesinin getirilen teklifte daha açık ve net şekilde sunulması gerekmektedir. Aksi takdirde seçimle oluşması ve değişmesi gereken kritik bir kurumun kompozisyonunun yürütme tarafından önlendiği algısı artacak ve son dönemde gözle görülür geriye gidiş yaşanan toplumun yargıya güveni de olumsuz yönde etkilenecektir.
Hakim ve Savcı adaylarının mesleki yükselmelerinde sözlü sınava ek olarak mülakat uygulamasının eklenmiş olması liyakat ilkesi açısından soru işareti doğurmaktadır. Mülakatları yapacak olan Sözlü Sınav Kurulunun Başkan yardımcısı tarafından oluşturulacak olması da sürecin liyakat ve şeffaflık ilkelerini yerine getirecek şekilde işleyeceğine yönelik kaygıyı arttırmaktadır. Düzenlemede mülakat sürecinin tamamen kaldırılması düşünülebilir. Kaldırılmadığı takdirde mülakatların kayıt altına alınması uygulaması sürecin şeffaflığı açısından büyük önem taşımaktadır. Sözlü Sınav Kurulunun yapısı da bu Kurulun bağımsız ve tarafsızlığı sağlayacak ve yargının farklı kurum ve paydaşlarını barındıracak şekilde yeniden düzenlenmelidir. Oluşturulacak Kurulda Adalet Bakanlığının etkisi ortadan kaldırılmalıdır.