Yürürlükte bulunan yasal düzenlemeler gereği, işten kendi isteğiyle ayrılan (istifa eden) işçinin kıdem tazminat talep hakkı bulunmamaktadır.
Fakat işçi, “İş mevzuatında gösterilen haklı bir sebep” ileri sürerek işyerinden ayrılırsa, işi kendi bırakmış olsa dahi kıdem tazminatına hak kazanacaktır.1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinde işçiye hangi hallerde kıdem tazminatı ödeneceği sayılmıştır.
Genel kural olarak haklı bir sebebi olmadan iş yerinden kendi isteğiyle ayrılan yani istifa eden işçi kıdem tazminatı alamayacaktır. Bu işçi, kıdem tazminatı alamayacağı gibi istifa etmeden önce yazılı olarak işverenine bildirim yapmamışsa bir de ihbar tazminatı ödemek zorunda kalabilir.
Çünkü 4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesine göre iş sözleşmesini sona erdirmek isteyen işçi/işveren feshi yazılı olarak ve bildirim süresine bağlı kalarak diğer tarafa bildirmelidir.
İhbar süresine uymadan iş yerinden ayrılan işçi, kıdem tazminatı alamadığı gibi işverenine ihbar tazminatı ödemek zorunda kalabilir.
Fakat işçi, haklı bir sebep göstererek işyerinden ayrılırsa işi kendi bırakmış olsa dahi kıdem tazminatına hak kazanacaktır.
Bu durumda işçi için hangi hallerin haklı sebep olarak kabul edilebileceği hususu önem arz etmektedir.
İşçinin işi bırakması için haklı sebep olarak gösterebileceği başlıca sebepler şunlardır;
Sağlık Sebepleri, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri,
Zorlayıcı Sebepler
Bunların dışında uygulamada bazı durumlar vardır ki görüntü itibari ile işçinin istifası gibi görünmesine karşılık kıdem tazminatı hakkı doğmaktadır. Şöyle ki;
1- Baskıyla Alınan veya Şarta Bağlanan İstifa Dilekçesinin Varlığı:
2- İşe İlk Girişte İşverence Beyaza veya Boş Kâğıda Attırılan İmza
3- İstifa Dilekçesinin Alındıktan Sonraki Bir Tarihte İşleme Konması
4- İstifa Dilekçesi İle Çelişen Delil ve Beyanların Bulunması
5- İşçinin Dayandığı Gerçek Sebep İle İstifa Dilekçesinin Karşılaştırılması
SONUÇ OLARAK
Kıdem Tazminatı, İşçi için yeni iş arama ve çalışamayacağı süre dikkate alındığında son derece önem arz etmekte olup, kıdem tazminatı işçinin iş akdinin feshedildiği, işsiz kaldığı sürede, geçimini sağlayacağı en önemli gelirlerden biri durumundadır. Bu nedenle bu hakkın ve gelirin kaybedilmemesi, ispat zorluğu yaşanmaması için, işçinin iş akdini sona erdirirken, son derece dikkatli ve özenli davranması gerekmektedir.
Bunun için geçerli ve haklı nedenle işten ayrılan işçi dilekçesini “İstifa ediyorum” şeklinde değil, “İş akdimi …… (örn: ücretimin ödenmemesi, geç ödenmesi, fazla çalışma ücretlerimin ödenmemesi, SGK primlerimin gerçek ücretten yatırılmaması…… gibi) nedenleriyle haklı gerekçe ile tek taraflı olarak feshediyorum” ibaresi ile bitirmelidir.