Almanya, sosyal demokrasinin dünyadaki en köklü ve güçlü temellerinin atıldığı ülkelerden biridir. 19. yüzyılın sonlarından itibaren işçi sınıfının haklarını savunma mücadelesiyle şekillenen bu ideoloji, Almanya’da sosyal devletin inşasında önemli rol oynamış ve zamanla tüm dünyaya yayılarak evrensel bir mücadele haline gelmiştir. Almanya’daki bu sürecin merkezinde ise Sosyal Demokrat Parti (SPD) yer almaktadır. SPD, tarih boyunca sosyal demokrasiyi savunan bir partiden, günümüzde ise tarihsel idealleriyle güncel politikaları arasında sıkışmış bir yapıya evrilmiştir. Bu yazıda SPD’nin sosyal demokrasinin temellerini nasıl attığı, bu ideallerden nasıl uzaklaştığı ve modern siyaset sahnesinde ne tür dönüşümler yaşadığına dair kapsamlı bir değerlendirme yapılacaktır. Sosyal Demokrasinin Almanya’daki Doğuşu ve SPD’nin Tarihî Misyonu Sosyal demokrasi, işçi sınıfının emek mücadelesi üzerinden yükselen bir ideoloji olarak 19. yüzyılın sonlarında Almanya’da kök salmıştır. Bu dönemde işçilerin sanayi devrimiyle birlikte yaşadıkları sömürü ve adaletsizlik, toplumun büyük bir kesimi tarafından görülür hale gelmiş ve işçi sınıfının haklarını savunma mücadelesi doğmuştur. 1875 yılında Almanya'da kurulan SPD, bu mücadelenin siyasi temsilcisi olarak sahneye çıkmış, sosyal adaleti, eşitliği ve emekçilerin haklarını savunmayı misyon edinmiştir. SPD, Bismarck dönemi Almanya’sında büyük zorluklarla karşılaşsa da sosyal devletin temellerinin atılmasında önemli bir rol oynamış ve Alman işçi sınıfı için büyük kazanımlar elde etmiştir. Bismarck’ın sosyal güvenlik reformları, emeklilik ve sağlık sigortası gibi kazanımlar, Almanya’da sosyal devletin ilk adımları olarak kabul edilmiştir. SPD ise bu yapının daha da güçlendirilmesi için mücadele etmiş, işçi sınıfının siyasette daha fazla söz sahibi olmasını sağlamıştır. Bu mücadele, 20. yüzyılın başlarında daha da güçlenmiş, SPD’nin Alman siyasetinde önemli bir aktör haline gelmesine yol açmıştır. SPD, Weimar Cumhuriyeti döneminde, sosyal demokrasinin yükseldiği bir dönem yaşamış ve hükümetin sosyal politikalarını belirleyen önemli bir parti haline gelmiştir. Ancak, II. Dünya Savaşı sonrası dönemde SPD, Almanya'nın yeniden inşası sürecinde farklı bir yönelim izlemeye başlamıştır. İkinci Dünya Savaşı Sonrası Dönemde SPD ve Sosyal Devletin Güçlenmesi İkinci Dünya Savaşı sonrası Almanya'nın yeniden inşasında SPD, sosyal devletin güçlendirilmesi ve demokratik değerlerin pekiştirilmesi adına önemli adımlar atmıştır. 1959 yılında SPD, Godesberg Programı'nı kabul ederek kendisini işçi sınıfına hitap eden bir sınıf partisi olmaktan çıkarıp, toplumun genel çıkarlarını gözeten geniş tabanlı bir parti haline dönüştürmeyi hedeflemiştir. Bu program, partinin sosyal demokrat ilkeleri terk ettiği yönünde eleştirilse de SPD’nin geniş kitlelere hitap edebilmesi için kritik bir adım olarak görülmüştür. 1960'lı yılların sonunda SPD, Willy Brandt liderliğinde iktidara gelmiş ve "daha fazla demokrasi" sloganıyla sosyal demokrat reformları derinleştirmiştir. Willy Brandt döneminde SPD, Almanya'nın iç siyasetinde olduğu kadar dış politikasında da önemli reformlara imza atmıştır. Brandt, "Doğu Politikası" olarak bilinen ve Doğu Almanya ile ilişkilerin geliştirilmesini amaçlayan bir dış politika izlemiş, Almanya’nın Soğuk Savaş dönemi boyunca Batı bloğu ile Doğu bloğu arasında daha dengeli bir dış politika yürütmesini sağlamıştır. Brandt'ın iktidarı, SPD’nin sosyal demokrat değerleri savunmada hala güçlü bir pozisyonda olduğunu göstermiştir. Ancak bu dönemde dahi SPD içinde, kapitalist ekonomiyle daha fazla entegrasyon konusunda tartışmalar başlamıştır. SPD'nin 21. Yüzyıldaki Dönüşümü: Schröder ve "Agenda 2010 SPD’nin tarihsel misyonu, 21. yüzyılın başlarından itibaren ciddi bir dönüşüme uğramıştır. Eski Almanya Şansölyesi Gerhard Schröder’in liderliğinde SPD, neoliberal politikaların etkisinde şekillenen bir dizi ekonomik reformu hayata geçirmiştir. Bu reformlar arasında en dikkat çeken adım, 2003 yılında açıklanan "Agenda 2010" programıdır. Schröder’in bu programı, Almanya’daki iş piyasasını esnekleştirmeyi, sosyal güvenlik sisteminde kesintiler yapmayı ve işçi haklarını kısıtlamayı hedeflemiştir. Schröder’in bu politikaları, SPD’nin tarihsel olarak savunduğu işçi sınıfı ve sosyal adalet ideallerine aykırı bulunmuş ve parti içinde ciddi eleştirilere yol açmıştır. Agenda 2010 programı, işsizlik yardımlarında ve sosyal güvenlik ödemelerinde önemli kesintiler öngörmüş, işçilerin güvencesiz çalışma koşullarına mahkûm olmasına yol açmıştır. SPD'nin bu politikaları, parti tabanında büyük bir hayal kırıklığı yaratmış ve Schröder, bu dönemde işçi sınıfının değil, sermayenin çıkarlarını savunan bir lider olarak eleştirilmiştir. Schröder’in, şansölyelik görevinden ayrıldıktan sonra Rus enerji devlerinden Gazprom’un yönetim kuruluna katılması, SPD içindeki bu sermaye yanlısı eğilimlere yönelik eleştirileri daha da artırmıştır. Bu gelişmeler, SPD'nin sol kanadında büyük bir kırılmaya yol açmış ve parti içindeki bölünmeleri derinleştirmiştir. SPD'nin Günümüzdeki İç Dinamikleri ve İdeolojik Sapma SPD'nin iç dinamikleri, Schröder dönemiyle başlayan sermaye yanlısı politikaların etkisi altında büyük bir dönüşüm geçirmiştir. Parti içinde sosyal demokrat idealleri savunan ve daha sol bir siyaset izlenmesini talep eden kesim, zamanla daha muhafazakâr ve neoliberal politikaları savunan yöneticilerle çatışmaya başlamıştır. SPD’nin gençlik örgütü **JUSOS** (Jungsozialistinnen und Jungsozialisten), bu ideolojik dönüşümü en net şekilde hisseden yapılar arasında yer almıştır. JUSOS’un eski liderlerinden Lars Klingbeil, gençliğinde radikal sol görüşleri savunurken, zamanla daha merkez sağa kayan bir siyaset izlemiştir. Bu dönüşüm, SPD'nin ideolojik olarak sosyal demokrat çizgisinden uzaklaştığının bir göstergesi olarak yorumlanmaktadır. SPD Genel Sekreteri Kevin Kühnert de parti içinde dikkat çeken figürlerden biridir. Kühnert, 2019 yılında BMW’nin kamulaştırılması gibi radikal sol politikaları savunmuş, ancak parti içindeki dengeler ve iktidar hedefleri doğrultusunda bu söylemlerinden geri adım atmak zorunda kalmıştır. Kühnert’in yaşadığı bu dönüşüm, SPD’nin söylem düzeyinde sosyal demokrat çizgisini korumaya çalıştığını ancak eylem düzeyinde sermaye yanlısı politikalar izlediğini gözler önüne sermektedir. Bu durum, parti içindeki sol kanat ve taban arasında büyük bir hayal kırıklığı yaratmış, SPD’nin güvenilirliğini zedelemiştir. SPD ve CHP Karşılaştırması: İdeolojik Benzerlikler ve Farklılıklar Almanya’daki SPD'nin yaşadığı bu dönüşüm, Türkiye’deki Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ile de benzerlikler taşımaktadır. CHP, Türkiye’nin sosyal demokrat köklerine dayanan, işçi haklarını ve sosyal adaleti savunan bir parti olarak bilinse de parti içinde sermaye çıkarlarını savunan liderlerin etkisi giderek artmıştır. Özellikle 2000'li yıllardan itibaren CHP, neoliberal politikalara daha fazla entegre olmaya başlamış ve parti içinde sermaye yanlısı söylemler güçlenmiştir. CHP’nin bazı politikaları, sosyal demokrat ilkelerden sapma olarak eleştirilmiş ve parti içinde ciddi ideolojik tartışmalara neden olmuştur. CHP de, SPD gibi tarihsel kökenlerinden ve sosyal demokrat misyonundan uzaklaşma tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştır. CHP içinde de sosyal adalet, eşitlik ve işçi haklarını savunan liderler, sermaye yanlısı politikaların parti içinde daha fazla yer bulmasından rahatsızlık duymaktadır. Bu durum, CHP’nin tabanı ile parti yönetimi arasında bir güven bunalımına yol açmış, parti içindeki ideolojik bölünmeleri derin.